Στο ιατρείο μας έχουμε θέσει ως προτεραιότητα τη θεραπεία της αλωπεκίας, καθώς η ιατρός έχει εξειδικευθεί στις παθήσεις των τριχών, με τις αλωπεκίες να αποτελούν ιδιαίτερο γνωστικό της αντικείμενο.

Τι είναι αλωπεκία;

Ως αλωπεκία ορίζεται κάθε μορφή απώλειας τριχών.

Τα νοσήματα των τριχών δεν είναι μόνο αισθητικής φύσεως ζητήματα. Μπορούν να σηματοδοτούν συχνά παθολογικές καταστάσεις, όπως μια υποκρύπτουσα ορμονική διαταραχή, ή επιβλαβείς συμπεριφορές, π.χ. έντονο στρες (ή λιγότερα συχνά ένα σοβαρό συστηματικό νόσημα π.χ. ερυθηματώδη λύκο), που επιτάσσεται να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.

Οι αλωπεκίες κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες. Οι πιο συχνές, που οδηγούν σε αναστρέψιμη απώλεια τριχών, ονομάζονται μη ουλωτικές αλωπεκίες, ενώ αυτές στις οποίες η καταστροφή των τριχοθυλακίων είναι μόνιμη ονομάζονται ουλωτικές αλωπεκίες.

Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες μορφές αλωπεκίας;

Οι μη ουλωτικές αλωπεκίες, στις οποίες είναι δυνατή η αναγέννηση των τριχών, είναι και οι πιο συνηθισμένες. Οι πιο συχνές από αυτές είναι:

1. Η ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία (φαλάκρα):

Αυτή εκδηλώνεται σε άνδρες, αλλά λιγότερο συχνά και σε γυναίκες. Πρόκειται για μια εξελικτική διαδικασία που προσβάλλει επιλεκτικά το πρόσθιο μέρος του τριχωτού της κεφαλής και την κορυφή. Χαρακτηρίζεται από μια ποιοτική και ποσοτική αλλαγή της τριχοφυΐας, δηλαδή από αντικατάσταση των σκληρών χρωματισμένων τριχών από λεπτές άχρωμες χνοώδεις τρίχες, με συνέπεια οι πρώτες προοδευτικά να εξαφανίζονται. Κάθε νέα γενιά τριχών γίνεται ασθενέστερη και λεπτότερη, και τελικά, μετά από 10-20 χρόνια, οι φθίνουσες τρίχες εξαφανίζονται, και το δέρμα μένει άτριχο και στιλπνό.

Στην ηλικία των 40 ετών, 50% των ανδρών παρουσιάζει ήδη ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία. Στην ηλικία των 70 ετών, το 80% των ανδρών και το 40% τουλάχιστον των γυναικών πάσχουν από ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία. Σε σημαντικό αριθμό ατόμων τα πρώιμα σημεία ανδρογενετικού τύπου αλωπεκίας παρατηρούνται στην εφηβεία.

Η αιτιολογία της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι πολυπαραγοντική. Η κληρονομικότητα και τα ανδρογόνα φαίνεται ότι διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Σε γυναίκες με πρώιμης έναρξης ανδρογενετική αλωπεκία και διαταραχές εμμήνου ρύσεως, έντονη τριχοφυΐα ή ακμή, πρέπει να αναζητηθούν τυχόν ορμονικές διαταραχές, όπως π.χ. σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Η σωστή αντιμετώπιση της ανδρογενετικής αλωπεκίας σε αρχικά στάδια μπορεί είτε να καθυστερήσει το φαινόμενο είτε ακόμη και να το αποτρέψει.

Όσον αφορά στις φαρμακευτικές ουσίες που προτείνονται από τους ειδικούς, δύο είναι εκείνες που έχει δειχθεί ότι δίνουν αποτέλεσμα:

α) το διάλυμα μινοξιδίλης, που είναι ένα αντιϋπερτασικό φάρμακο που σε τοπική χρήση βελτιώνει την αιμάτωση της ρίζας και αναστρέφει την ατροφία της. Χορηγείται σε άνδρες και γυναίκες.

β) το χάπι φιναστερίδης, η οποία αναστέλλει τη μετατροπή της τεστοστερόνης σε διυδροτεστοστερόνη, η οποία είναι ένα πολύ δραστικό ανδρογόνο που οδηγεί σε σταδιακή ατροφία του τριχικού θυλάκου με συνέπεια την αντικατάσταση της σκληρής τρίχας από χνούδι. Έχει εγκριθεί η χρήση του σε άνδρες.

Αν στις γυναίκες υποκρύπτονται ορμονικές διαταραχές, π.χ. σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, προτείνονται παράλληλα αντισυλληπτικά χάπια.

Η χρήση κατάλληλων σαμπουάν αποτελεί επιβοηθητική αγωγή μόνο.

Σε σοβαρές περιπτώσεις, ο/η ασθενής μπορεί να καταφύγει στη μεταμόσχευση μαλλιών, μία μέθοδο που κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα που εγγυάται.

2. Η διάχυτη τριχόπτωση (τελογενής τριχόρροια):

Είναι η δεύτερη, μετά την ανδρογενετική, πιο συχνή μορφή τριχόπτωσης που αντιμετωπίζεται στα δερματολογικά ιατρεία. Εκδηλώνεται με διάχυτη αραίωση και λέπτυνση των μαλλιών, με το φαινόμενο να φαίνεται πιο έντονο στην κορυφή του τριχωτού και στους κροτάφους. Οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι χάνουν αρκετά μαλλιά κυρίως μετά το λούσιμο ή το χτένισμα ή βλέπουν αρκετά μαλλιά στο μαξιλάρι ή το δάπεδο του σπιτιού (κάτι που δεν συμβαίνει στην ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία). Ποτέ δεν οδηγεί σε απώλεια όλων των μαλλιών. Η εκτίμηση της κλινικής κατάστασης γίνεται με το pull test, όπου με ένα πολύ απλό τράβηγμα, ο ειδικός βλέπει πόσες τρίχες μένουν στο χέρι του. Αξίζει να αναφερθεί ότι υπό φυσιολογικές συνθήκες 80-100 τρίχες του κεφαλιού μας  πέφτουν καθημερινά και ανανεώνονται με νέες τρίχες. 

Συχνά ευθύνεται κάποιος περιβαλλοντικός παράγοντας για τη διάχυτη τριχόπτωση που αναγκάζει τα τριχοθυλάκια να μπουν πρόωρα από τη φάση ανάπτυξης (αναγενή φάση) σε φάση ανάπαυλας (τελογενή φάση) η οποία σηματοδοτεί την επερχόμενη τριχόπτωση περίπου 2-3 μήνες αργότερα. Μεσολαβούν, δηλαδή, 2-3 μήνες από τη στιγμή του «σοκ» μέχρι να εκδηλωθεί το φαινόμενο.

Η διάχυτη τριχόπτωση δεν είναι κληρονομική και μπορεί να επηρεάσει όλες τις ηλικιακές ομάδες και τα δύο φύλα εξίσου.

Οι πιο συχνές αιτίες διάχυτης τριχόπτωσης είναι:

• Σοβαρό stress
• Σοβαρή λοίμωξη
• Χειρουργικές επεμβάσεις
• Τοκετός
• Αυστηρές δίαιτες
• Αναιμία
• Διαταραχές του θυρεοειδούς
• Χρόνιες σοβαρές παθήσεις
• Έλλειψη σιδήρου, ψευδαργύρου, βιταμινών
• Λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων, όπως αντιπηκτικών, αντιθυρεοειδικών, υψηλών δόσεων βιταμίνης Α, αντιεπιληπτικών, φαρμάκων για την υψηλή πίεση του αίματος, αντιρευματικών, αντισυλληπτικών χαπιών (μετά τη διακοπή τους)

Χρειάζονται αρκετοί μήνες για να αποκατασταθεί το πρόβλημα. Η αντιμετώπιση της τριχόπτωσης είναι ανάλογη της αιτίας που την προκαλεί. Αν το πρόβλημα είναι ορμονικό π.χ. θυρεοειδοπάθεια, προτείνονται αντίστοιχα ορμονικά σκευάσματα κατόπιν εκτίμησης από ενδοκρινολόγο, ενώ αν η τριχόπτωση οφείλεται π.χ. σε έλλειψη σιδήρου, προτείνεται ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο σε συνδυασμό με τη χορήγηση σιδήρου και δομικών συστατικών της τρίχας (αμινοξέα π.χ. κυστίνη). Συμπληρωματικά μπορεί να χορηγηθεί τοπικά διάλυμα μινοξιδίλης.

3. Γυροειδής αλωπεκία

 Είναι μια μορφή αυτοάνοσης αλωπεκίας. Εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται λανθασμένα κατά των τριχοθυλακίων, από τα οποία ξεκινά η ανάπτυξη των τριχών. Η βλάβη στο τριχοθυλάκιο δεν είναι συνήθως μόνιμη.

• Εκδηλώνεται με εντοπισμένη απώλεια τριχών συνήθως στο τριχωτό της κεφαλής, αλλά μπορεί να επηρεάσει και τα φρύδια, τις βλεφαρίδες, τα γένια-γενικά κάθε περιοχή που φέρει τρίχες.
• Το πρόβλημα συχνά αρχίζει με ένα ή περισσότερα στρογγυλά, λεία, γυμνά «μπαλώματα» σε μέγεθος κέρματος συνήθως, αλλά τα κενά μπορεί να ποικίλλουν σε μέγεθος.
• Πολύ σπάνια η απώλεια των μαλλιών μπορεί να είναι εκτεταμένη ή οι ασθενείς μπορεί να χάσουν όλες τις τρίχες του σώματός τους.
• Συνήθως τα άτομα με γυροειδή αλωπεκία παρουσιάζουν το πρώτο επεισόδιο πριν την ηλικία των 20 ετών. Το 20% των περιπτώσεων αφορά παιδιά.
• H πορεία της νόσου είναι απρόβλεπτη. Τα μαλλιά συχνά βγαίνουν εκ νέου από μόνα τους. Σε ποσοστό 80% η νόσος αναστρέφεται μόνη της στη διετία. Η θεραπεία μπορεί, βέβαια, να βοηθήσει τα μαλλιά να βγουν πιο γρήγορα. Σπανιότερα, όμως, η νόσος είναι επίμονη και χρόνια με μεγάλης έκτασης απώλεια των μαλλιών.
• Οι διαθέσιμες θεραπείες για τις ήπιες περιπτώσεις είναι τοπικές και περιλαμβάνουν τοπικές ενέσεις κορτικοστεροειδών, λοσιόν ή κρέμες κορτικοστεροειδών, ανθραλίνη και διάλυμα μινοξιδίλης.

Υπάρχουν μορφές αλωπεκίας όπου η καταστροφή των τριχοθυλακίων είναι μόνιμη;

Ναι, υπάρχει και μια λιγότερη συχνή ομάδα αλωπεκιών, οι ουλωτικές αλωπεκίες, όπου υπάρχει μη αναστρέψιμη απώλεια τριχών, οπότε εδώ η θεραπευτική παρέμβαση πρέπει να είναι άμεση και επιθετική.

Συνηθισμένα αίτια ουλωτικών αλωπεκιών μπορεί να είναι αυτοάνοσα νοσήματα που συχνά έχουν ως πρώτη θέση εκδήλωσης το τριχωτό της κεφαλής, όπως π.χ. ο ερυθηματώδης λύκος και ο τριχοθυλακικός λειχήνας.

• Τριχοθυλακικός λειχήνας

Ο τριχοθυλακικός λειχήνας ένα αυτοάνοσο νόσημα που εκδηλώνεται συνήθως στις ενήλικη ζωή (40-60 ετών) και είναι πιο συχνός στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Αποτελεί το πιο συχνό αίτιο ουλωτικής αλωπεκίας. Η εμφάνιση του θυλακικού λειχήνα έχει ως πρώτο σύμπτωμα τον τοπικό κνησμό και την τριχόπτωση κατά περιοχές, που συνοδεύεται από ερύθημα και απολέπιση γύρω από τις πάσχουσες τρίχες. Η πάθηση προσβάλλει κυρίως την κορυφή του τριχωτού της κεφαλής, και τα «μπαλώματα» (κενές από τρίχες περιοχές) που προκύπτουν είναι συχνά πολλαπλά.

Μια ιδιαίτερη μορφή του τριχοθυλακικού λειχήνα είναι η μετωπιαία ινωτική αλωπεκία. Προσβάλλει κυρίως τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Κλινικά εμφανίζεται με προοδευτική υποχώρηση προς τα πίσω της παρυφής του τριχωτού στο μέτωπο και στις κροταφικές χώρες (δηλαδή δίνεται η εικόνα ότι όλα τα μαλλιά έχουν υποχωρήσει προς τα πίσω, αφήνοντας μια λευκή γυαλιστερή περιοχή στο δέρμα). Τα φρύδια πολύ συχνά είναι λεπτά ή λείπουν εντελώς. Η αλωπεκία σταδιακά επιδεινώνεται.

Είναι αντιληπτό ότι στη θεραπεία του τριχοθυλακικού λειχήνα καθοριστικό ρόλο παίζει η έγκαιρη διάγνωσή του και η αντιμετώπιση της φλεγμονής, προτού οι βλάβες γίνουν μη αναστρέψιμες (ουλές), καθώς στα πρώτα στάδια της νόσου είναι δυνατόν να σωθούν τα τριχοθυλάκια.

Επιγραμματικά, η θεραπεία του τριχοθυλακικού λειχήνα γίνεται κυρίως με τη χρήση τοπικών και ενδοβλαβικών (ενέσεις στα σημεία του δέρματος όπου παρουσιάζεται το πρόβλημα) κορτικοστεροειδών και υδροξυχλωροκίνης σε μορφή χαπιού, ενώ της μετωπιαίας ινωτικής αλωπεκίας με χρήση τοπικών και ενδοβλαβικών κορτικοστεροειδών, τοπικών ανοσοτροποποιητικών παραγόντων όπως το πιμεκρόλιμους, και ντουταστερίδης σε μορφή χαπιού.

• Δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος (ΔΕΛ)

Ο ΔΕΛ αποτελεί εντοπισμένο αυτοάνοσο δερματικό νόσημα, αν και σπάνια συνδέεται και με τη συστηματική μορφή του ερυθηματώδους λύκου (που προσβάλλει και εσωτερικά όργανα του σώματος).

• Στους περισσότερους ασθενείς με ΔΕΛ, το τριχωτό της κεφαλής είναι η πρώτη θέση εμφάνισης της νόσου πριν αυτή εμφανισθεί και σε άλλες δερματικές περιοχές, συνηθέστερα τις εκτεθειμένες στο ηλιακό φως π.χ. πρόσωπο και αυτιά.
• Η έναρξη της νόσου παρατηρείται μεταξύ 20 και 40 ετών και προσβάλλονται συνήθως γυναίκες.
• Οι περισσότερες βλάβες ξεκινούν ως ερυθηματώδεις κυκλικές περιοχές με στερεά προσκολλημένα λέπια που εξελίσσονται τελικά σε υπόχρωμες στο κέντρο τους και σκουρόχρωμες στην περιφέρειά τους ατροφικές περιοχές, χωρίς τρίχες.
• Πρώτης γραμμής θεραπεία για ασθενείς με ΔΕΛ αποτελούν τα τοπικά κορτικοστεροειδή, οι τοπικοί ανοσοτροποιητικοί παράγοντες π.χ. πιμεκρόλιμους και η υδροξυχλωροκίνη σε μορφή χαπιού.